Հեղինակ – Մառի Աթմաճեան
Հրատարակչություն – Պ. Էլէկեան
Հրատարակչության թիվ – 1951
Լեզու – Արևմտահայերեն
Բանաստեղծի սէր Սիրէ՜, սի՜րտ իմ, սիրէ՜, հալուէ՜ սիրոյ հուրով, Լեցո՜ւր վիհերն անլոյս սիրոյ բոցով քու հիր, Կամ աղբիւրի նըման հոսէ՜ կարկաչելով, Մեռնող վարդին հանգոյն բուրէ՜ քաղցր ու անցի՜ր:
Հեղինակ – Հովիկ Չարխչյան
Հրատարակչություն – Անտարես
Հրատարակչության թիվ – 2019
Լեզու – Արևելահայերեն
Փաստագրական այս վեպը պատմում է հայ մեծ բանաստեղծ Եղիշե Չարենցի մասին: Նորահայտ փաստերի, վկայությունների ու վավերագրերի միծողով հեղինակը ներկայացնում է հանճարեղ գրողի թռիչքներով ու անկումներով լի կյանքի մի դրվագը՝ նորովի մատուցելով ինչպես Չարենցի մարդկային էությունը, այնպես էլ նրա ժամանակաշրջանն ու իրադարձությունների ընթացքը:
Հեղինակ – Ժոզեֆ Ուղուրլյան
Հրատարակչություն – Amber Capital
Հրատարակչության թիվ – 2017
Լեզու – Բազմալեզու
Խուան Խոսեն, որը բացի հաջողակ գործարար լինելուց նաև արևելյան կրոնական մշակույթի հայտնի ջատագովներից է, պնդում էր, որ Մատենադարանը դարեդար փոխանցված հայկական մշակույթի վիթխարի հարստության յուրօրինակ պահոց է: Նա հավատացած էր, որ տեղաբնակների կողմից հաճախ անտեսված է, իսկ այլազգիների կողմից չբացահայտված Մատենադարանի մասին անհրաժեշտ է ստեղծել մի ժողովածու, որը մարդկանց կոգեշնչի բացահայտել այն: Ես խոստացա այդ հետաքրքրաշարժ գրապահոցի մասին գիրք հրապարակել՝ պայմանով, որ նա գրի գրքի նախաբանը:
Հեղինակ – Րաֆֆի Հակոբ Մելիք-Հակոբյան
Հրատարակչություն – Հայպետհրատ
Հրատարակչության թիվ – 1955
Լեզու – Աշխարհաբար
«Զահրումարը» ես գրել եմ 1871 թվականին Թիֆլիսում, ուր ես իմ գործերի պատճառով ստիպված էի մի տարի և կես մնալ: Վիպասանությանս նյութն առնված է Թիֆլիսի հայերի կյանքից. գրված է աշխարհաբար լեզվով և միայն տեղ-տեղ թիֆլիզեցոց բարբառով: «Զահուրմարի» մեջ ընթերցողը կտեսնե պատկերներ բարի և չար անձերի. նա կտեսնե տարապայման կրթության (մանավանդ օտարազգյա ուսումնարաններում) վնասակար հետևանքները, բարքերի ապականություն, բարոյական փտություն ժամանակիս շռայլությունից և զեխությունից և հայության գաղափարի օրըստօրե ջնջվիլն ժողովրդի թտքից, և ձգտողություն ժողովրդի դեպ օտարամոլ նորաձևությունները:
Հեղինակ – Հայկ Խաչատրյան
Հրատարակչություն – Հայաստան
Հրատարակչության թիվ – 1975
Լեզու – Արևելահայերեն
Այսպիսի հավատամքով է կյանքին հրաժեշտ տվել հայ առաջին բանաստեղծ, թատերգակ ու ճարտասան Արտավազդ Երկրորդը: Հռոմեական ավարառու զորավար Անտոնիոսը խաբեությամբ ձերբակալել է նրան, տարել Ալեքսանդրիա և, որպես գերի «նվիրել» Եգիպտոսի թագուհի Կլեոպատրային: Վերջինիս հրամանով էլ բանաստեղծ-թատերգակը գլխատվել է մ.թ.ա. 30 թվականին: Հայկ Խաչատրյանի «Արտավազդ» վեպը Արտավազդ երկրորդի կյանքի գեղարվեստական արտացոլումն է պատմական փաստերի հենքով:
